Zwart en zwaar

M kwam langs met haar kandelaars. Ze had een paar weken terug gereageerd op mijn opmerking dat ik wel vaker kunst wilde fotograferen. Omdat voorwerpen zo heerlijk geduldige modellen zijn. De kandelaars waren voor M waardevol geworden omdat ze bij haar opa en oma thuis hadden gestaan. Het was mijn idee om een zwarte achtergrond te kiezen. Die had ik nog niet, en dus vroeg ik mijn moeder eens naar een zo zwart mogelijke lap stof uit te kijken. Zij vond op de Albert Cuypmarkt het ideale stofje: kreukvrij en nauwelijks glimmend. Vier wasknijpers – om het op te hangen -, twee bureaulampjes en de ontbijttafel maakten de opstelling compleet.

Morbide
Het verhaal van de avond had met deze mooie zware kandelaars niets te maken. Dat was M’s beeldende relaas over haar bezoek aan Auschwitz en Birkenau. Ze vertelde over de morbide sadistische ideeën die de menselijke geest kan voortbrengen. Het was een mens die nadacht over het fusilleren van Joden – dat dat voor het executiepeloton toch wel erg belastend was. Een mens die bedacht dat je dan ook gaskamers kunt inzetten, en dan een hogere productie kan draaien. Hoeveel zwarter kan de mens worden?

Zegen
In de oorlog werden kamers verduisterd omdat er geen licht naar buiten mocht vallen. Wat een zegen dat wij de huiskamer verduisterden omdat we niet wilden dat er avondlicht naar binnen zou vallen. Wat een zegen dat we onbezorgd konden praten, lachen en doen waar we plezier in hadden. Of dat nou fotograferen was, praten, of muziek maken.

Ontdekking
Tijdens het fotograferen ontdekte M dat haar twee kandelaars niet gespiegeld zijn, maar twee heel verschillende tafereeltjes weergeven. Dat had ze tot nu toe nog niet gezien. Voor mij blijven aan de foto’s van vanavond de gedetailleerde verhalen plakken van M, haar indrukken uit Polen. Van vergruiste menselijke resten in omgeslagen broekspijpen, van mensen die elkaar in doodsnood vertrapten en dan in stapels – de zwaksten onder – het leven lieten in de gaskamers. Wat me bijblijft is verbijstering over de liefst onvermoede kanten van de menselijke creativiteit.